§ 7. Жадыны дамытуға арналған кеңестер.

1. Сіздің қаныңыздың тиісінше оттегімен қоректенуін қамтамасыз етіңіз. Мидың жоғары белсенділігі мен жұмысқабілеттілігін, турасын айтқанда жақсы жадыны қамтамасыз ету үшін адамның қаны жеткілікті мөлшерде оттегін алуы тиіс. Адам, кем дегенде, аптаның бір күнін таза ауада өткізуі керек. Ақыл-ой қызметін шағын «оттектік» кідірістерге тоқтатқан жөн, 1-2 минутқа терезелерді ашып, бөлме ауасын желдеткен дұрыс. Ақыл-ой қызметін желдетілмеген немесе темекі иісі бар бөлмеде жүргізуге болмайды. Спортпен шұғылданыңыз, көп қимылдаңыз, дене қимылының белсенділігі жалпы қан айналымы мен ми қызметіне пайдасы зор.

2. Темекі шекпеңіз. Әрине, жадысын жаттықтыратын темекі шегуші тұлғаның темекі шекпесе де, жадысын жаттықтырмайтын тұлғамен салыстырған жағдайда, біріншісі алда болатыны белгілі. Дегенмен, тең жағдайда темекінің жадыға жағымсыз әсер ететінін мойындау керек. Бұған ғалымдардың көптеген зерттеулері дәлел болады. Жадыңызды дамыту жолында – темекіден арылу мүмкіндігі бар.

3. Жеткілікті ұйықтаңыз. Бұл мидың қалыпты қызмет етуін қамтамасыз етеді. Адамның ұйқысы барысында ми қызметіндегі маңызды заттардың (нейромедиатор) зат алмасуы жүзеге асады. Қалыпты ұйқының болмауы себебінен адамның жадысы химиялық деңгейде толық қызметін іске асыру мүмкіндігінен айырылады. Сондай-ақ, адам күн мен түннің ауысуының биологиялық ырғағына бейім, сондықтан түнде адам ұйықтауы тиіс – ми жасушаларының толық қайта қалпына келу процесі тәуліктің осы қараңғы уақытында ғана жүзеге асады. Тәулігіне ересек адам 7-8 сағат, ал жасөспірім – 9 сағат ұйықтауы тиіс.

4. Алкогольдік ішімдіктерден аулақ болыңыз! Ақылыңыздың бар әлеуетін сақтап қалғыңыз келсе, алкогольден аулақ болуыңыз керек. Алкогольді тұтынушы тұлғаның жадысы әлсізденетіні мәлім. Алкоголь көп мөлшерде қолданылған уақытта, есте сақтау төмен болады. Әркім біледі, алкогольдік мастану жағдайында, бастан кешкен оқиғаларды еске түсіру қиынға соғады. «Тәбетті көтеруші» шараппен қабылданған кәдуілгі түскі ас, бірнеше сағатқа есте сақтау қабілетін төмендетеді. Оқу сабақтарына қатысу, бір материалды зерделеу немесе конференцияға қатысу қажет болған жағдайда алкогольдің кез келген түрін, шарап пен сыраны қоса алғанда, қабылдаудан аулақ болыңыз.

5. Дұрыс тамақтаныңыз. Көптеген тәжірибелер химиялық белсенділіктің фосфор қышқылы мен кальций тұздарын жоғалтуына әкеліп соғатынын дәлелдеді. Бұның орнын толтыру керек: ірімшік (арнайы ашытқы массалар, швейцарлық, голландық және честер), жұмыртқа, астық өскіндері, миндаль, жаңғақтар адам ағзасына қажетті фосфор-кальцийдің тепе-теңдігін әкеледі.

Қарқынды ақыл-ой күшейген уақытта майлы, ұн тағамдары мен тәттіден аулақ болып, тамаққа ақуызы мол (ет, жұмыртқа, бауыр, балық), жақсы сіңірілетін (гриль еті, буда немесе суға пісірілген көкөністер) пайдаланған жөн. Бір ретте аз мөлшерде тамақ ішкен дұрыс, себебі толған асқазан ақыл-ой қабілеттілігін әлсіретеді.